Kur'an İncelemeleri
54Hicr Suresi 85-89, 94-99
Mealde Bozuntu Yapılan Ayetler
Hicr Suresi 85-89, 94-99
Hatalı Çeviri:
85. Biz gökleri, yeri ve ikisinin arasındakileri ancak hak ile yarattık. O saat (kıyamet), mutlaka gelecektir. Şimdilik onlara güzel muamele et.
86. Şüphesiz Rabbin hakkıyla yaratan pek iyi bilendir.
87. Andolsun ki, biz sana tekrarlanan yedi âyeti ve yüce Kur'an'ı verdik.
88. Sakın onlardan bazı sınıflara verdiğimiz dünya malına göz dikme, onlardan dolayı üzülme ve müminlere alçak gönüllü ol.
89. De ki: Şüphesiz ben apaçık bir uyarıcıyım.
85. Biz gökleri, yeri ve ikisinin arasındakileri ancak hak ile yarattık. O saat (kıyamet), mutlaka gelecektir. Şimdilik onlara güzel muamele et.
86. Şüphesiz Rabbin hakkıyla yaratan pek iyi bilendir.
87. Andolsun ki, biz sana tekrarlanan yedi âyeti ve yüce Kur'an'ı verdik.
88. Sakın onlardan bazı sınıflara verdiğimiz dünya malına göz dikme, onlardan dolayı üzülme ve müminlere alçak gönüllü ol.
89. De ki: Şüphesiz ben apaçık bir uyarıcıyım.
90. Nitekim biz, komplo kuranlara (azabı) indirmişizdir.
91. Onlar, Kur'an'ı tutarsız parçalar olarak nitelendirenlere gelince,
92, 93. Rabbin hakkı için, mutlaka onların hepsini yaptıklarından dolayı sorguya çekeceğiz.
91. Onlar, Kur'an'ı tutarsız parçalar olarak nitelendirenlere gelince,
92, 93. Rabbin hakkı için, mutlaka onların hepsini yaptıklarından dolayı sorguya çekeceğiz.
94. Sana emrolunanı açıkça söyle ve ortak koşanlardan yüz çevir!
95. (Seninle) alay edenlere karşı biz sana yeteriz.
96. Onlar Allah ile beraber başka bir tanrı edinenlerdir. (Kimin doğru olduğunu) yakında bilecekler!
97. Onların söyledikleri şeyler yüzünden senin canının sıkıldığını andolsun biliyoruz.
98. Sen şimdi Rabbini hamd ile tesbih et ve secde edenlerden ol!
99. Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!
95. (Seninle) alay edenlere karşı biz sana yeteriz.
96. Onlar Allah ile beraber başka bir tanrı edinenlerdir. (Kimin doğru olduğunu) yakında bilecekler!
97. Onların söyledikleri şeyler yüzünden senin canının sıkıldığını andolsun biliyoruz.
98. Sen şimdi Rabbini hamd ile tesbih et ve secde edenlerden ol!
99. Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!
Doğru Çeviri:
85.Ve Biz gökleri, yeryüzünü ve aralarındaki şeyleri ancak hak/gerçek ile oluşturduk ve elbette ki, o kıyâmet, kesinlikle kopacaktır. Şimdi sen aldırış etme ve güzel muamele et.
86.Şüphesiz Rabbin hakkıyla oluşturandır ve en iyi bilendir.
87.Andolsun ki Biz sana katmerli katmerli nice nimetleri ve büyük Kur’ân'ı verdik.
88,89.Sakın onlardan bazı kimselere verip de kendilerini onunla yararlandırdığımız şeylere; mal ve servete heveslenip gözlerini dikme. Onlar hakkında üzülme de... Sen kanatlarını mü’minler için indir. Ve: “Şüphesiz ben, apaçık bir uyarıcının ta kendisiyim” de.
94-96.Şimdi sen emrolunmakta olduğun şeyleri açıkça bildir ve ortak koşanlardan mesafelen. Şüphesiz ki Biz, Allah ile birlikte başkasını ilâh edinen şu alay eden kimselere karşı sana yeteriz. Artık onlar yakında bileceklerdir.
97.Andolsun, Biz biliyoruz ki, kesinlikle onların söylediklerine senin göğsün daralıyor.
98,99.O hâlde sana “yakîn/kesin bilgi” gelmesi için Rabbinin övgüsü ile birlikte noksan sıfatlardan arındır, boyun eğip teslimiyet gösterenlerden ol ve Rabbine kulluk et!
85.Ve Biz gökleri, yeryüzünü ve aralarındaki şeyleri ancak hak/gerçek ile oluşturduk ve elbette ki, o kıyâmet, kesinlikle kopacaktır. Şimdi sen aldırış etme ve güzel muamele et.
86.Şüphesiz Rabbin hakkıyla oluşturandır ve en iyi bilendir.
87.Andolsun ki Biz sana katmerli katmerli nice nimetleri ve büyük Kur’ân'ı verdik.
88,89.Sakın onlardan bazı kimselere verip de kendilerini onunla yararlandırdığımız şeylere; mal ve servete heveslenip gözlerini dikme. Onlar hakkında üzülme de... Sen kanatlarını mü’minler için indir. Ve: “Şüphesiz ben, apaçık bir uyarıcının ta kendisiyim” de.
94-96.Şimdi sen emrolunmakta olduğun şeyleri açıkça bildir ve ortak koşanlardan mesafelen. Şüphesiz ki Biz, Allah ile birlikte başkasını ilâh edinen şu alay eden kimselere karşı sana yeteriz. Artık onlar yakında bileceklerdir.
97.Andolsun, Biz biliyoruz ki, kesinlikle onların söylediklerine senin göğsün daralıyor.
98,99.O hâlde sana “yakîn/kesin bilgi” gelmesi için Rabbinin övgüsü ile birlikte noksan sıfatlardan arındır, boyun eğip teslimiyet gösterenlerden ol ve Rabbine kulluk et!
85.Ve Biz gökleri, yeryüzünü ve aralarındaki şeyleri ancak hak/gerçek ile oluşturduk ve elbette ki, o kıyâmet, kesinlikle kopacaktır. Şimdi sen aldırış etme ve güzel muamele et.
86.Şüphesiz Rabbin hakkıyla oluşturandır ve en iyi bilendir.
Önceki ayetlerde anlatılan kıssaların ve verilen öğütlerin amacının bildirildiği bu ayetler, aynı zamanda inkârcılar için uyarı, peygamberimiz için de teselli mahiyetindedir.
Rabbimizin göklerin ve yeryüzünün hakk ile yaratıldığı [amaçsız, boşuna yaratılmadığı] ve kıyametin mutlaka gerçekleşip zalimlerin hesap vereceği şeklindeki mesajı başka ayetlerde de dile getirilmiştir:
31,32.Göklerde ne var, yerde ne varsa; yaptıklarıyla kötülük sergileyenleri cezalandırması, iyileştiren-güzelleştiren kimseleri; –bazı küçük sürçmeler dışında– günahın büyüklerinden ve iğrençliklerden çekinip kaçınan kimseleri de “En güzel” ile ödüllendirmesi için Allah'ındır. Hiç kuşkusuz, senin Rabbin bağışlaması geniş olandır. Sizi, hem topraktan oluşturduğu zaman, hem de annelerinizin karnında ceninler hâlinde bulunduğunuz zaman, en iyi bilen O'dur. O hâlde nefislerinizi temize çıkarmayın. Allah'ın koruması altına girmiş kimseyi O daha iyi bilir.(Necm/31,32)
27.Ve Biz gökyüzünü, yeryüzünü ve aralarında olanları boşuna oluşturmadık. Bu, kâfirlerin; Allah'ın ilâhlığını ve rabliğini bilerek reddeden kişilerin zannıdır. Cehennem ateşinden dolayı şu kâfirlerin; Allah'ın ilâhlığını ve rabliğini bilerek reddeden şu kişilerin vay hâline!(Sad/27)
116.İşte gerçek sahip, yönetici Allah, yüceler yücesidir. O'ndan başka ilâh diye bir şey yoktur. O, saygın, en büyük yönetim makamının[14] Rabbidir.
115.Peki siz, Bizim sizi sadece boş yere oluşturduğumuzu ve şüphesiz sizin yalnızca Bize
döndürülmeyeceğinizi
mi sandınız?116İşte gerçek sahip, yönetici Allah, yüceler yücesidir. O'ndan başka ilâh diye bir şey
yoktur. O,
,saygın, en büyük yönetim makamının Rabbidir.
117.Her kim, hiçbir delili olmadığı hâlde, Allah ile birlikte diğer bir ilâha yakarırsa, bilsin ki o kimsenin hesabı ancak Rabbinin nezdindedir. Şüphesiz kâfirler; Allah'ın ilâhlığını ve rabliğini bilerek reddetmişolanlar, durumlarını koruyamazlar, zafer kazanamazlar.(Müminun/115-117)
Rabbimiz, uyarısını yaptıktan sonra, peygamberimize, verdikleri onca eziyete ve getirmiş olduğunu yalanlamalarına rağmen müşriklere yumuşak ve iyi davranmasını emretmiştir.
89.Artık sen onlardan vazgeç ve “Selâm!” de. Artık onlar yakında bileceklerdir.(Zühruf/89)
87.Andolsun ki Biz sana katmerli katmerli nice nimetleri ve büyük Kur’ân'ı verdik.
88,89.Sakın onlardan bazı kimselere verip de kendilerini onunla yararlandırdığımız şeylere; mal ve servete heveslenip gözlerini dikme. Onlar hakkında üzülme de... Sen kanatlarını mü’minler için indir. Ve: “Şüphesiz ben, apaçık bir uyarıcının ta kendisiyim” de.
Peygamberimizi destekleyen ve onu teselli eden bu ayetler, öncelikle peygamberimizin eğitilmesine yöneliktir. Rabbimiz, elçisinden, kendisine verilen nimetlerin daha hayırlı olması sebebiyle, başkalarında olan mala, mülke, makama, mevkie özenmemesini istemekte, müminlere merhametli davranmasını ve kendisinin sadece bir uyarıcı olduğunu söylemesini buyurmaktadır.
Peygamberimize verilen bu mesajın bir benzeri Ta Ha suresinde de vardır:
131.Ve kendilerini imtihan etmek için, basit dünya hayatının süsü olarak, onlardan kimi çiftleri kendileriyle yararlandırdığımız mal, mülk, evlat ve saltanata sakın gözlerini dikme/rağbetle bakma. Ve Rabbinin rızkı daha iyi ve daha süreklidir.(Ta Ha/131)
“SEB’AN MİNE’L-MESANΔ
Arapça üç sözcükten oluşan bu ifade, Arap dili gramerine göre cümlede “mef’ulü bih” olarak yer almıştır. Yani ayetin tümü bir cümle kabul edildiğinde, bu ifade cümlenin nesnesi durumundadır.
İfadenin birinci sözcüğü olan “ سبع seb’a” sözcüğünün anlamı bugüne kadar hiç kimse tarafından farklı algılanmamış ve tartışılmamıştır. Sözcük, Arapçada “esma-i aded” denilen sayı adlarından biridir ve “yedi” demektir.
İfadenin ikinci sözcüğü olan ve Arapçada “harf-i cer” denilen “ من min” sözcüğü, isimlere “...den” hâli veren bir edattır. Tüm dil ve din bilimcilerinin ittifakla kabul ettikleri gibi, bu sözcük, cümleye “başlangıç, açıklama ve teb’iz [bütünden parçalama]” anlamları katar. Türkçede buna “uzaklaştırma eki” denmektedir.
İfadenin üçüncü sözcüğü olan “ مثانى mesanî”, farklı köklerden türemiş olması muhtemel bir sözcüktür. Ancak burada “seb’a [yedi]” sayısı ile birlikte kullanıldığı için, hiç başka kök aramadan, sözcüğün “sayı” anlamı ifade eden “ اثنا isna [iki]” kökünden türediği kabul edilmek durumundadır. Çünkü sözcüğün türemesi muhtemel olan diğer kökler arasında, bir sayı olan “seb’a” sözcüğüne anlamca uyum gösteren başka bir kök bulunmamaktadır. Buna göre “mesani” sözcüğü, bir üleştirme sayısı olan ve “ikişer, ikili” anlamına gelen “mesna” sözcüğünün çoğuludur. Anlamı da “ikişerliler, ikililer” demektir. “Mesani” sözcüğünün “ikişerliler, ikililer” demek olduğunda bir tartışma olmamasına karşılık, bu sözcükle ayette neyin ikişerlilerinin veya neyin ikililerinin kastedildiği hususunda bir netlik oluşmamıştır.
Sözcüğün anlamı, matematikteki “ikili sistem”i, yani bugün bütün bilgi işlem programlarında kullanılan sayı sistemi olan “iki” tabanına göre düzenlenmiş “ikili sayma sistemi”ni çağrıştırıyor olsa da, biz bunun -Kur’an’daki anlatımların hep zıddıyla beraber yapıldığı gerçeğine dayanarak- zıtlıklardan oluşan ikilileri ifade ettiğini düşünmekteyiz. Çünkü her şey zıddıyla kaimdir ve her şey zıddıyla daha iyi anlatılıp açıklanır, anlaşılır.
Yani nasıl herhangi bir sayının sayı ekseni üzerinde bir negatif [-], bir de pozitif [+] işaretlisi varsa, hayatta da her kavramın böyle bir zıddı vardır. Bize göre, ayette sözü edilen “mesanî” sözcüğü, hakk-batıl, iman-küfür, ödül-ceza, iyi-kötü, gece-gündüz, cennet-cehennem ... gibi zıt kavramların oluşturduğu bu tür ikililere işaret etmektedir.
“Seb’an mine’l-mesani” ifadesindeki üç sözcüğün anlamlarını bu şekilde saptadıktan sonra, bu ifadenin ne anlama geldiği hakkındaki incelemelerimize geçebiliriz. Söz konusu ifade ile ilgili olarak ortaya çeşitli rivayetler atılmış, bu rivayetlere dayandırılan birçok görüş ileri sürülmüştür. Kimileri bazı rivayetlere dayanarak bu ifadeyle kastedilenin, namazların her rekatında okunması ve Allah’ın övülmesi sebebiyle Fatiha suresi olduğunu söylemiş, kimileri de Kur’an’ın en uzun yedi suresinin kast edildiğini ispat için başka rivayetleri delil göstermiştir. Ancak hemen belirtmek gerekir ki, Hicr suresinin Medine’de inen yedi uzun sureden çok önce inmiş olması, bu ikinci iddiayı tutarsız hâle getirmektedir. Netice olarak denebilir ki, mevcut meal ve tefsirlerin hepsinde de bu ifadeyle Fatiha suresinin veya Kur’an’ın en uzun yedi suresinin kast edildiği yazmaktadır. İlginç olanı, bu iddiaların hepsinin de şöhretli şahsiyetlerden birine dayandırılmış olmasıdır. Hatta Arapça ve Türkçe yayınlanmış bazı tefsirlerde, ifadeyi anlama çabası ile “seb’an mine’l-mesani” kalıbının “es’seb’ul-mesani” diye bozulduğu bile görülmüştür.
Biz, 87. ayette peygamberimize verildiği bildirilen “ikililerden/ikişerlilerden yedi şey”in, peygamberimizin hayatında var olan yedi negatif/olumsuz hususun yedi pozitif/olumlu hâle dönüşmesi olduğu kanaatindeyiz. Yani, söz konusu ifade, bize göre, peygamberimizin yedi “eksi”sinin “artı” yapılmasını ifade etmektedir. Bunların neler olduğunu bulabilmek için yapılacak şey, her zaman olduğu gibi Kur’an’a müracaat etmek olmalıdır.
Kur’an’a bakıldığında, peygamberimize verilenlerin bildirildiği üç sure bize yol göstermektedir. Bunlar Duha, İnşirah ve Kevser sureleridir. Peygamberimize verilenlerin tümünü “kevser” sözcüğü altında toplayan Kevser Suresi hariç tutulduğunda, geriye iki sure kalmaktadır:
1-3.Aydınlanmanın başlayışı ve Allah'ın ilâhlığını, rabliğini bilerek reddedişin, Allah'a ortak kabul edişin, cehaletin toplumu sarmışlığı kanıttır ki Rabbin seni terk etmeyecek ve sana darılmayacak.
4,5.Sonrası senin için öncesinden elbette daha hayırlı olacak. Ve Rabbin sana verecek, sen de hoşnut olacaksın.
6-8.O seni yetim olarak bulup barınağa kavuşturmadı mı? Seni dosdoğru yol dışında biri olarak bulup da dosdoğru yola kılavuzluk etmedi mi? Seni aile geçindirme zorluğu içinde bulup da zengin etmedi mi?
9,10.O hâlde yetimi perişan etme/ daha da kötüleştirme! İsteyeni/ soranı azarlama.
11.Ve Rabbinin nimetini söz ve fiillerinle ortaya koy!
İnşirah 1-4.Biz, senin için, senin göğsünü açmadık mı? Senden ağır yükünü indirmedik mi? –Ki o, senin belini çatırdatmıştı.– Senin şanını da senin için yüceltmedik mi?
5,6.Demek ki zorluğun yanında kesinlikle bir kolaylık var. Zorluğun yanında bir kolaylık, kesinlikle var.
7.O hâlde boş kalır kalmaz hemen yeni bir şeye başla. 8Ve arzularını yalnızca Rabbine yönelt.(Duha/1-11) (İnşirah/1-8)
Her iki surede peygamberimize verildiği bildirilen lütuflar alt alta sıralandığında, Kevser suresinin tahlilinde verdiğimiz şu tablo ortaya çıkmaktadır:
E k s i l e r : A r t ı l a r :
1- Sıradan birisi idi. Seçilip Peygamber yapıldı.
2- Yetim idi. Barınağa kavuşturuldu.
3- Şaşırmış idi. Doğruya iletildi.
4- Dar gelirli idi. Zenginleştirildi.
5- Sıkıntılıydı. Göğsü açıldı, ferahlatıldı.
6- Yükü ağırdı. Ağır yükü hafifletildi.
7- Adı unutulacaktı. Adı, sanı ve şanı yüceltildi.
Tabloda görüldüğü gibi, Yüce Allah, peygamberimizin hayatındaki yedi olumsuz hususu olumlu hâle getirmiş, yani yedi tane “eksi”sini “artı” yapmak suretiyle ona “seb’an mine’l-mesani”yi vermiştir.
Buna göre, 87, 88. ayetlerin takdirini şu şekilde yapmak mümkündür: “Biz sana böyle yedi tane nimet [yukarıda saydıklarımız] verdik; sana rehberin olsun diye Yüce Kur’an’ı da verdik. Daha ne istersin, ne beklersin? Sakın onlardan bazılarını yararlandırdığımız şeylere gözünü dikme, onlara karşı hüzne kapılma, müminler için de kanatlarını ger!”
Buradaki “yedi” sözcüğünün çokluktan kinaye olması da mümkündür. Ancak bu durumda “mesani” sözcüğü “ikişerliler, ikililer” anlamına değil, “katmerli” anlamına gelir. Diğer taraftan, ayette geçen “ikişerlilerden yediyi ve Kur’an’ı” ifadesinden anlaşılmaktadır ki, “seb’an min-el-mesani” ifadesi ile Kur’an’dan başka bir şey kastedilmektedir. Yani, buradaki “mesani”, Kur’an’ın özelliklerinden biri olan ve Zümer/23’te konu edilen “mesanilik” ile ilgili değildir.
23.Allah, sözün en güzelini benzeşen anlamlı olarak, ikişerli[15] bir kitap hâlinde indirmiştir. Ondan, Rablerine saygısı olanların tüyleri ürperir. Sonra derileri ve kalpleri Allah'ın anılmasına karşı yumuşar. İşte bu, Allah'ın rehberidir. Allah, onunla dilediğini kılavuzlar. Her kimi de Allah şaşırtırsa, artık ona doğru yolu gösteren biri yoktur.(Zümer/23)
“Esbab-ı nüzul” nakillerinde, 88. ayetin iniş sebebi olarak Müslümanların zengin Yahudilerin servetine özenmeleri gösterilmiştir:
Denildiğine göre, beldelerin birinde, Kurayza ve Nadîr Yahudilerine, yüklerinde çeşitli elbise, koku, mücevherat ve diğer eşyaların bulunduğu yedi kervan çıkageldi. Bunun üzerine Müslümanlar: "Şayet bu mallar bizim olsaydı, biz bununla güç ve kuvvet kazanır, bunları Allah yolunda infâk ederdik" dediler. Bunun üzerine Allah Teâlâ onlara sanki, "Andolsun ki ben size yedi ayet verdim. Bunlar, bu yedi kafileden muhakkak ve muhakkak daha hayırlıdırlar" demiştir.
İkinci Görüş: İbn Abbas, bu ifâdenin manasının "Kendisiyle herhangi bir kimseyi üstün kıldığımız dünya metâını temenni etme!" şeklinde olduğunu söylemiştir. Vahidî de bu manayı izah ederek şöyle der: "Bir kimse, bakışını ve diğer hasselerini iyice devam ettirip diktiğinde, ancak iki gözünü o şeye uzatmış ve dikmiş olur. Bir şeye gözünü dikip ona alabildiğince bakmak ise, o kimsenin onu arzuladığına ve beğendiğine, temenni ettiğine delâlet eder. Halbuki, Hz. Peygamber (s.a.s), dünya metâından hoşuna gidebilecek şeylere bu şekilde bakmıyordu. Rivayet olunduğuna göre, o, Benî Müstalık'ın idrarları ve pislikleri üzerine bulaşarak kurumuş olan davarlarına bakmış, bunun üzerine, elbisesini hemen yüzüne ve başına çekerek bu ayeti okumuştur." O deve, sığır ve koyunların idrar ve dışkılarının uylukları ve butları üzerinde kuruması ise, onların bahar mevsiminde besiye alınıp, böylece de et ve yağlarının fazlalaşması maksadının güdülmesinden dolayıdır ki, bu, en güzel besi biçimidir.
Üçüncü Görüş: Bazıları da bu ifadenin manasının "Kendisine dünyalık verilmiş olan hiç kimseye haset etme!" şeklinde olduğunu söylemiştir. Kadî, bu mananın uzak olduğunu, zira, herkesin haset etmesinin çirkin ve kötü olduğunu; hasedin başkasının nimetinin yok olmasını istemek olduğunu; bunun ise Allah'a itiraz etmek ve O'nun hüküm ve kazasını beğenmemek gibi bir şey olacağını; dolayısıyla bunu herkesin yapmasının çirkin olacağını; bunun sadece Hz. Peygamber'e. tahsis edilmesinin güzel olmayacağını söylemiştir.[16]
Bazıları da 88. ayetin peygamberimizin Medine'deki Yahudilerden borç istemesi üzerine indiğini ileri sürmüşlerdir:
İbn Ebu Hatim der ki: Vekî' İbn Cerrâh'tan nakledildiğine göre; ... Hz. Peygamberin (s.a.) arkadaşı Ebu Rafi' şöyle anlatıyor: Hz. Peygambere (s.a.) bir misâfir gelmişti. Hz. Peygamberin (s.a.) yanında ona yarar [onu ağırlayabileceği] bir şey yoktu. Yahudilerden birisine haber gönderip ‘Allah'ın Elçisi Muhammed sana diyor ki: Receb hilâline [Receb ayının başına] kadar bana bir miktar un ödünç ver’ dedirtti. Yahûdî: Rehinsiz olmaz cevabım verdi. Hz. Peygambere (s.a.) gittim ve bunu haber verdim. O: “Allah'a yemîn olsun ki, ben göktekilerin eminiyim, yeryüzündekilerin eminiyim, şayet bana borç verir veya satarsa muhakkak ona ödeyeceğim” buyurdu. Onun yanından çıktığımda âyetin sonuna kadar “Sakın onlardan bazı sınıflara verdiğimiz geçimliğe gözlerini dikme!” âyeti nazil oldu da, sanki Allah Teâlâ bununla onu dünyaya karşı sabra teşvik etti. Avfî'nin rivayetine göre, İbn Abbâs “Gözlerini dikme!” âyeti hakkında: ‘Kişiyi arkadaşının malı hakkında temennide bulunmaktan men etmiştir’ der. Mücâhid de “Sakın onlardan bazı sınıflara verdiğimiz, geçimliğe ...” âyetinde, zenginlerin kastedildiğini söyler.[17]
Mevdudi ise bu ayetlerin iniş sebebini, gerçekçi bir yaklaşımla Müslümanların o dönemde içinde bulundukları şartlarla açıklamıştır:
Kur'an'ın büyük bir nimet olarak verildiğinin belirtilmesi, Peygamber (s.a) ve ona uyanlara, kafirlerin dünyevi mallarına özenmemeleri gerektiğini, zira Kur'an gibi büyük bir nimetin yanında onların varlıklarının hiçbir değeri olmadığını hatırlatmak içindir. Bunun önemini tam anlamıyla kavrayabilmek için, o dönemde Peygamber (s.a) ve ona uyanların fakirlikten kıvrandıklarını göz önünde bulundurmak gerekir. Peygamber (s.a) tebliğe başladığında, ticari etkinlikleri hemen hemen sona ermişti. Bunun yanı sıra Hz. Hatice'nin (r.a) bütün malını da harcamıştı. Sahabenin çoğu ise evlerinden ayrılan ve fakirleşen gençlerdi. Ekonomik boykot, ticaretle uğraşanların işlerini olumsuz yönde etkilemişti. Bunlardan başka, Kureyşlilerin kölesi veya mevlası olan ve hiçbir ekonomik pozisyonu olmayan müminler vardı. Bu ekonomik dertlerin yanı sıra, bütün Müslümanlar, peygamber (s.a) ile birlikte, Mekke ve çevresindekilerden işkence görüyorlardı. Kısacası o kadar çok işkence çekmiş, alay edilmiş ve horlanmışlardı ki, neredeyse hiçbiri maddi veya manevi işkenceden ma'sun kalamamıştı. Diğer tarafta, onlara işkence eden düşmanları olan Kureyş, bu dünyadaki bütün iyi şeyleri alıyor ve lüks içinde bir hayat sürüyorlardı. İşte müminlere yapılan tesellinin arka planı budur: "Neden bu konuda cesaretinizi yitiriyorsunuz? Biz size her türlü zenginliğin ötesinde bir 'servet' verdik. O halde düşmanlarınız sizin bilginizi ve yüce ahlakınızı kıskanmalıdır; siz onların kötü yoldan kazanılmış servetlerini ve günah dolu zevklerini kıskanmamalısınız. Çünkü onlar Rableri katına vardıklarında, orada değeri olan hiçbir servet kazanmadıklarını göreceklerdir."[18]
89. ayetteki “Sen kanatlarını müminler için indir” buyruğu daha evvel İsra/24’te de geçmiş, biz de ayeti tahlil ederken şu açıklamayı yapmıştık:
Ayetteki “Ve merhametinden dolayı onlar için alçakgönüllülük kanatlarını indir” ifadesinde İstiare sanatı vardır. Rabbimiz bu sanatlı ifadeyle ana-babalara merhamet edilmesini emretmektedir. Sanat diliyle verilmiş olan bu talimat, sıradan bir emir cümlesiyle verilecek olandan daha fazla etki uyandırmaktadır. Ayrıca buradaki hitap peygamberimize olduğu ve o dönemde peygamberimizin ana-babası olmadığı için, “onlar” ile kastedilenler onun ümmetidir:
Ve müminlerden sana uyan kimselere kanadını indir.(Şuara/215)
89. ayette peygamberimize ayrıca “apaçık bir uyarıcı” olduğunu söylemesi emredilmiş, böylece onun elçilik görevlerinden biri olan “uyarıcılık” ön plana çıkarılmıştır. Uyarıcılığın hedefi, insanlara yanlış davranışların, günahın ve kötülüklerin varacağı kötü neticeyi öğretmek, insanları kendilerini bekleyen akıbetten haberdar etmektir. Buradaki “apaçık” sözcüğünün “çıplak” şeklinde ifade edilmesi de mümkündür.
94-96.Şimdi sen emrolunmakta olduğun şeyleri açıkça bildir ve ortak koşanlardan mesafelen. Şüphesiz ki Biz, Allah ile birlikte başkasını ilâh edinen şu alay eden kimselere karşı sana yeteriz. Artık onlar yakında bileceklerdir.
97.Andolsun, Biz biliyoruz ki, kesinlikle onların söylediklerine senin göğsün daralıyor.
98,99.O hâlde sana “yakîn/kesin bilgi” gelmesi için Rabbinin övgüsü ile birlikte noksan sıfatlardan arındır, boyun eğip teslimiyet gösterenlerden ol ve Rabbine kulluk et!
Surenin bu son ayetlerinde peygamberimizin şahsına hitap edilerek elçilik görevini sürdürürken muhatap olduğu sıkıntı veren davranışlar karşısında nasıl hareket etmesi gerektiği üzerinde durulmuş ve kendisine Kur’an’a karşı olumsuz davranışta bulunanlardan herhangi bir beklentisinin olmaması tembih edilmiştir. Çünkü Allah kendi elçisine yeterlidir, elçisine düşmanlık edenler ise yakında neyle karşılaşacaklarını göreceklerdir.
98, 99. ayetlerde peygamberimize elçilik görevine dair bir takım yeni emirler verilmiş ve kendisinden tesbih etmesi, secde edenlerden olması ve Rabbine kulluk yapması istenmiştir. Bu emirleri yerine getirmekle hem elçilik görevini yapmış olacak, hem de “Yakin [kesin bilgi]” sahibi olacak ve göğsünün daralması geçecektir. Çünkü peygamberimiz, görevini yaparken karşılaştığı tavırlar yüzünden ciddi sıkıntılar içindedir. Bu sıkıntılar Kehf/6’da ve diğer birçok ayette ifade edilmiştir. Peygamberimize verilen emirlerden anlaşıldığına göre, sıkıntılar zann ve vehimden kaynaklanmakta, kesin bilgi sahipleri ise sıkıntılardan uzak, rahat olmaktadırlar.
Kesin bilginin gelmesi için peygamberimize verilen emirlerden biri “tesbih etme” tavrıdır. Tesbih, Allah’ı noksan sıfatlardan, ortaklardan, yakıştırılmış türlü saçmalıklardan arındırma eylemidir. Bu anlamıyla tesbih aslında her elçinin ilk görevidir.
“SECDE EDENLERDEN OLMAK”
Daha önce “Haydi Allah'a secde edin ve kulluk edin!” (Necm/62) ayetinin tahlilinde açıkladığımız gibi, “secde” “otoriteye boyun eğmek, teslim olmak”; “kulluk” da “teslim olduktan sonra otoritenin verdiği görevleri eksiksiz yapmak” demektir. Konumuz olan ayette peygamberimizden istenen de budur.
AYETTEKİ “ حتّى HATTA” EDATINDAN KAYNAKLANAN ÇEVİRİ SORUNLARI
Genellikle “bağlaç” olarak kullanılan “حتّى hatta” edatı, cümleye “nihayetü’l-gaye [amacın sonu]”, yani “o bile” anlamı katar. Bu kural sebebiyle 98. ayetteki “ حتّى يأتيك اليقين hatta ye’tiyeke’l-yakin” ifadesine hep “sana yakin gelinceye kadar” anlamı verilmiş ve çoğu mealde ifade “Sana yakin gelinceye dek Rabbine ibadet et!” şeklinde yer almıştır. Bunun sonucunda ise ortaya kesin bilgiye ulaşıncaya kadar kulluğa devam edilmesi, kesin bilgi gelince de ibadetin, kulluğun son bulması gerektiği şeklinde bir anlayış çıkmıştır. Nitekim bu anlayış doğrultusunda birçok felsefi akımda “Bana yakin geldi, ben olgunlaştım” diyerek kulluğu, yükümlülüğü bırakanlar olmuş, hatta bazı şaşkınlar “Ben artık Hakk oldum” bile diyebilmişlerdir.
Bu çarpık sonuçları gören din bilginleri, insanlığı sapıklığa götüren bu anlayışı ortadan kaldırmak için “yakin [kesin bilgi]” kavramını tevil etmek zorunda kalmışlar ve “yakin, ölümdür” diyerek ayetin anlamını “Sen, sana ölüm gelinceye dek Rabbine kulluk et!” şeklinde ayarlamışlardır. Gerçi ölüm, en gerçek olan, tartışılmayan, itiraz edilemeyen, yani kesin olan bir olgudur ama bu tevili yapanlar, ayetteki ifade ile ibadetin sürekliliğinin istendiğini ileri sürmüşler, yaptıkları tevile de Meryem/31’de İsa peygamberin ağzından nakledilen “Hayatta bulunduğum müddetçe bana namazı / sosyal desteği ve zekâtı tavsiye etti” ifadesini delil göstermişlerdir.
İŞİN DOĞRUSU
“حتّى Hatta” edatı sadece “bağlaç” olarak kullanılmayıp cümle başlarında istinaf ve “key” edatı yerine ta’lil için de kullanılır.[24] Bunun örnekleri Tevbe/31, Hucurat/9, Bakara/217, Münafikun/7’de açıkça görülmektedir. Ta’lil için “key” edatı yerine kullanıldığında “hatta” edatına “için” anlamı verilmelidir. Söz konusu edat, konumuz olan ayette cümle başında bulunduğundan, çevirinin buna göre yapılması gerekir. Biz de ayetteki “hatta” edatının bu özelliğini dikkate alarak ayeti “O hâlde sana ‘Yakin’ gelmesi için Rabbini hamd ile tesbih et, secde edenlerden [boyun eğenlerden, teslim olanlardan] ol ve Rabbine kulluk et!” şeklinde anlamlandırdık.
Allah, doğrusunu en iyi bilendir.*
*İşte Kuran, Hicr Suresi
Yorumlar - Yorum Yaz